Η πρεσβυωπία έχει ως αποτέλεσμα από κάποια ηλικία και μετά, να δυσκολεύεται η όραση στην κοντινή απόσταση και προοδευτικά να καθίσταται αδύνατη, χωρίς τη βοήθεια γυαλιών ή φακών επαφής.
Η σταδιακή μείωση της προσαρμοστικής ικανότητας του οφθαλμού αποτελεί το αίτιο της πρεσβυωπίας. Ο ανθρώπινος οφθαλμός είναι κατασκευασμένος έτσι ώστε να μπορεί να βλέπει μακριά, οπότε σε εμμετρωπικά μάτια υπάρχει η απόλυτη αρμονία μεταξύ της διαθλαστικής του ικανότητας σε σχέση με το αξονικό του μήκος.
Όταν προσπαθούμε να κοιτάξουμε πιο κοντά (στη μέση ή κοντινή απόσταση), προκειμένου το είδωλο της εικόνας που παρατηρούμε να εστιαστεί επάνω στον αμφιβληστροειδή, πρέπει να τεθεί σε λειτουργία ο μηχανισμός προσαρμογής. Ο ακτινωτός μυς συστέλλεται, τα ινίδια που συγκρατούν τον φακό εντός του οφθαλμού (ζήνειος ζώνη) χαλαρώνουν και ο φακός αυξάνει την κυρτότητα του, με αποτέλεσμα το είδωλο να μετακινείται εμπρός και επάνω στον αμφιβληστροειδή. Το αποτέλεσμα είναι να επιτυγχάνεται σαφής και καθαρή όραση στην κοντινή και μέση απόσταση.
Δυστυχώς από την ηλικία των 35 ξεκινάει μια εκφυλιστική διαδικασία των εξαρτημάτων προσαρμογής του οφθαλμού, που αφορά κυρίως στον κρυσταλλοειδή φακό του ματιού, ο οποίος αρχίζει και γίνεται σκληρότερος και μεγαλύτερος. Τα επικουρικά επίσης μέσα προσαρμογής, ο ακτινωτός μυς και τα ινίδια που συγκρατούν το φακό του ματιού, αρχίζουν και δυσλειτουργούν.
Η διαδικασία αυτή ολοκληρώνεται περίπου στα 60 έτη. Παρ΄ολο που η πρεσβυωπία συντελείται σε όλο τον ανθρώπινο πληθυσμό δεν αντιλαμβάνονται όλοι τα αποτελέσματά της, δηλαδή την αδυναμία στην κοντινή όραση, σε ίδια ηλικία. Αυτό, οφείλεται στην κατασκευή του οφθαλμού και το αξονικό του μήκος. Πιο αναλυτικά, εμμέτρωπες θα εμφανίσουν τα αποτελέσματα της πρεσβυωπίας γύρω στα 45. Αντίθετα μύωπες ενδέχεται να μη νιώσουν ποτέ προβλήματα στην κοντινή όραση, υπερμέτρωπες σε ηλικία μικρότερη των 45 και ασθενείς με αστιγματισμό ανάλογα με τη μορφή του πριν, κατά ή μετά την ηλικία των 45.
Η διάγνωση της πρεσβυωπίας πρέπει να γίνεται πάντοτε από οφθαλμίατρο. Ενώ δίνει συμπτώματα στους περισσότερους ασθενείς οι οποίοι αρχίζουν και δυσκολεύονται στην κοντινή όραση, απαιτείται μία λεπτομερέστατη εξέταση που θα οδηγήσει σε ορθή συνταγογράφηση πρεσβυωπικών γυαλιών οράσεως.
Καταρχήν θα πρέπει να γίνει μέτρηση οπτικής οξύτητας για μακριά, ώστε να διαπιστωθεί αν ο ασθενής είναι εμμέτρωπας ή αμέτρωπας.
Στη συνέχεια, προστίθενται αλγεβρικά στους βαθμούς που μετρήθηκαν για τη μακρινή απόσταση οι βαθμοί της πρεσβυωπίας με ένα συγκεκριμένο αλγόριθμο που σχετίζεται με την ηλικία.
Σημαντικό είναι πριν από την συνταγογράφηση να ελεγχθεί με δοκιμαστικό σκελετό, σε ποια απόσταση έχει συνηθίσει ο εξεταζόμενος, να διαβάζει ή να πραγματοποιεί εργασίες που απαιτούν τη μέση ή κοντινή απόσταση. Δεν είναι πάντοτε ο αλγόριθμος που θα μας δώσει την ιδανική συνταγογράφηση πρεσβυωπικών γυαλιών, αλλά και οι εξατομικευμένες ανάγκες του εξεταζόμενου και η έκταση των αλλοιώσεων των προσαρμοστικών μέσων του οφθαλμού, που δεν είναι σε όλους ίδιες.
Οι λύσεις που προσφέρονται στην εποχή μας για συντηρητική αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας είναι:
- Απλά μονοεστιακά (μόνο για μία απόσταση) γυαλιά, για εμμέτρωπες και αμμέτρωπες. Στην περίπτωσή των τελευταίων, είναι πιθανή η χρήση 2 ή και 3 γυαλιών για τη μακρινή, κοντινή ή και μέση απόσταση. Τα τελευταία χρόνια, η τελειοποίηση των πολυεστιακών γυαλιών για όλες τις αποστάσεις, χωρίς τα αρνητικά που τα συνόδευαν, όπως ζαλάδες και παραμόρφωση της εικόνας βοήθησαν πολλούς πρεσβύωπες στη χρήση ενός και μόνο ζεύγους γυαλιών
- Πολυεστιακοί φακοί επαφής. Ανθούν την τελευταία δεκαετία και επιτρέπουν στους πρεσβύωπες να βλέπουν καθαρά σε όλες τις αποστάσεις. Συνοδεύονται όμως από ολα τα χαρακτηριστικά που περιγράφτηκαν.
Επεμβατική Αντιμετώπιση
Υπάρχουν πολλές χειρουργικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται για την αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας εδώ και αρκετά χρόνια, πραγματική επανάσταση όμως παρατηρούμε την τελευταία πενταετία.
Στον Κερατοειδή Χιτώνα του Οφθαλμού
- Monovision Femto-lASIK ή PRK : Οι κλασσικές διαθλαστικές επέμβασεις που χρησιμοποιούνται εδώ και 25 και πλέον χρόνια (η LASIK έχει ως επί το πλείστον αντικατασταθεί απο την Femto-lasik) για τη διόρθωση μυωπίας-υπερμετρωπίας-αστιγματισμού με laser, μπορούν να φανούν χρήσιμες και στην αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας χρησιμοποιώντας την τεχνική της μονοόρασης (Monovision). Στην περίπτωση αυτή διορθώνουμε το επικρατές μάτι του ασθενούς πλήρως, ένω στο υπολειπόμενο αφήνουμε ή δημιουργούμε μέτρια μυωπία.
Ενδείκνυται για πρεσβύωπες μεταξύ 45-60 ετών, μύωπες ή υπερμέτρωπες και αφού δοκιμαστεί πλήρως για 1 εβδομάδα τουλάχιστον, με την προεγχειρητική χρήση δοκιμαστικών φακών επαφής, ώστε οι «ασθενείς» να συνειδητοποιήσουν και να συνηθίσουν το αποτέλεσμα. - Presbylasik : Εφαρμόζεται την τελευταία δεκαετία περίπου, και χρησιμοποιεί την ίδια χειρουργική τεχνική με την συμβατική Femto-lasik με αλλαγές όμως στο προφίλ σμίλευσης του κερατοειδούς. Δηλαδή δημιουργεί διαφορετικές ζώνες καμπυλότητας με αποτέλεσμα έναν πολυεστιακό κερατοειδή. Ενδείκνυται για υπερμέτρωπες ηλικίας 45-60, χρησιμοποιείται όμως, από λίγα χειρουργικά κέντρα και τα αποτελέσματα είναι αμφιλεγόμενα.
- Κερατοειδικά Ενθέματα: Με τη χρήση του Femtosecond Laser δημιουργούμε μία «τσέπη» στον κερατοειδή και τοποθετούμε με προσοχή έναν τεχνητό μικροσκοπικό δακτύλιο ενδοκερατοειδικά. Ο δακτύλιος αυτός αποτελείται περιφερικά από χιλιάδες μικροτρύπες (pinholes) που αυξάνουν το βάθος πεδίου και επιτρέπουν την κοντινή όραση. Η ένθεση γίνεται στο μη επικρατές μάτι και ενδείκνυται σε εμμετρωπικά μάτια. Στην περίπτωση που το μη επικρατές μάτι έχει κάποιο διαθλαστικό σφάλμα, θα πρέπει πρώτα αυτό να διορθωθεί με PRK ή Femto-lasik
Στον κρυσταλλοειδή Φακό του Οφθαλμού
Η σκλήρυνση του κρυσταλλοειδούς φακού του οφθαλμού αποτελεί το πραγματικό αίτιο της πρεσβυωπίας, οπότε πολλοί οφθαλμίατροι στρέφονται σε αυτό το πεδίο για αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας.
Οι ενδοφακοί που υπήρχαν μέχρι περίπου πριν από 10 χρόνια, ήταν μονοεστιακοί δηλαδή έδιναν μία άριστη όραση στον ασθενή που υποβαλλόταν σε μία επέμβαση καταρράκτη στη μακρινή απόσταση, αλλά ήταν μετεγχειρητικά εξαρτημένος από κοντινά γυαλιά οράσεως.
- Η επανάσταση στον τομέα της μικροχειρουργικής του οφθαλμού για την αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας, ήρθε με την εμφάνιση των πολυεστιακών ενδοφακών. Οι φακοί αυτοί στην αρχή της εφαρμογής τους δεν ικανοποιούσαν περίπου το 20% των ασθενών επειδή δεν παρείχαν καλή όραση στη μέση απόσταση, και υπήρχε δυσκολία κατά τις νυχτερινές ώρες, λόγω διάχυσης φωτός και φωτοστεφάνων. Οι τελευταίας γενιάς όμως πολυεστιακοί ενδοφακοί (τριεστιακοί), έχουν εξαλείψει ως επί το πλείστον τα προβλήματα αυτά και οι ασθενείς είναι ικανοποιημένοι και από την μέση απόσταση. Στην κατηγορία αυτή μπορούμε να αναφέρουμε και εξελιγμένους μονοεστιακούς φακούς με αύξηση του βάθους πεδίου, που προσφέρουν εξαιρετική μακρινή, μέση και ικανοποιητική κοντινή οπτική οξύτητα, χωρίς καμιά διαμαρτυρία από τους ασθενείς για δυσκολίες στην ποιότητα της όρασής τους.
- Μία άλλη κατηγορία ενδοφακών για την αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας είναι οι προσαρμοστικοί ενδοφακοί, που υποτίθεται ότι εχουν την δυνατότητα κίνησης ανάλογα με την απόσταση που προσπαθούμε να εστιάσουμε. Περιγράφεται δηλαδή μία ανάλογη συμπεριφορά με τον κρυσταλλοειδή φακό του οφθαλμού. Κάτι τέτοιο δεν αποδειχτεί ακόμα και γενικότερα η χρήση αυτής της ομάδας ενδοφακών είναι περιορισμένη.
- Τέλος, υπάρχει και η λύση της μονοόρασης (Monovision), δηλαδή η τοποθέτηση εντός του οφθαλμού, κλασσικών μονοεστιακών ενδοφακών με στόχο όμως τη δημιουργία μυωπίας στον μη επικρατή οφθαλμό, οπότε ο εγκέφαλος συνηθίζει να χρησιμοποιεί τον επικρατούντα οφθαλμό για μακριά και τον άλλο για κοντά, όπως περιγράφηκε και πριν στις διαθλαστικές επεμβάσεις κερατοειδούς.
Θα πρέπει να τονιστεί ότι οι επεμβάσεις αφαίρεσης του κρυσταλλοειδούς φακού του οφθαλμού μπορούν να πραγματοποιηθούν με ή χωρίς την ύπαρξη καταράκτη, για αντιμετώπιση της πρεσβυωπίας αλλά και κάθε είδους αμετρωπίας (μυωπίας - υπερμετρωπίας - αστιγματισμού). Στην περίπτωση που δεν υπάρχει καταράκτης, η επέμβαση, λέγεται διαθλαστική αντικατάσταση φακού (Refractive Lens Exchange), και αποκτάει όλο και περισσότερο ζήτηση, απαλλάσσοντας τον ασθενή και από μελλοντικό καταρράκτη.
