Η πάθηση ξεκινάει στις περισσότερες περιπτώσεις κατά την εφηβεία και εξελίσσεται μέχρι περίπου την ηλικία των 40 με 45 ετών, χωρίς αυτό να αποτελεί κανόνα, καθώς η εξέλιξη μπορεί να σταματήσει και νωρίτερα. Επιπρόσθετα η βαρύτητα της πάθησης ποικίλλει, με ταχύτατη εξέλιξη σε κάποιους ανθρώπους, μέτρια, βραδεία ή πολύ αργή σε άλλους.
Ως προς τα αίτια του κερατόκωνου μπορούμε να αναφέρουμε:
- Γενετικούς παράγοντες (π.χ. κληρονομικότητα)
- Περιβαλλοντικά αίτια (π.χ. τραυματισμοί στον οφθαλμό)
- Αλλεργικές επιπεφυκίτιδες που συνδυάζονται με έντονο τρίψιμο των οφθαλμών
- Ορμονικά αίτια
- Γεωγραφικοί παράγοντες (Πολύ συχνή πάθηση σε μεσογειακές χώρες π.χ. στην Ελλάδα εμφανίζεται περίπου σε 2/1000 κατοίκους)
Ο κερατόκωνος έχει ως αποτέλεσμα μια σταδιακή αύξηση αστιγματισμού (ανώμαλος αστιγματισμός) και μυωπίας μέχρι την ηλικία που παγώνει η εξελίξή του. Χαρακτηριστικό των ασθενών με αδιάγνωστο κερατόκωνο είναι η συχνή αλλαγή των γυαλιών οράσεως, καθώς και το γεγονός ότι διαμαρτύρονται για παραμόρφωση και θολερότητα των εικόνων.
Για την πρώιμη διάγνωση του κερατόκωνου πρέπει να πραγματοποιηθεί:
- Μέτρηση της καλύτερα διορθούμενης οπτικής οξύτητας
- Εξέταση τοπογραφίας Pentacam που απεικονίζει με λεπτομέρει την πρόσθια και οπίσθια επιφάνεια του κερατοειδούς
- Οπτική τομογραφία συνοχής προσθίου ημιμορίου (OCT) που απεικονίζει εικόνες κερατοειδούς υψηλής ευκρίνειας στις οποίες φαίνεται η λέπτυνση του κερατοειδούς
Ο εγκαταστημένος και προχωρημένος κερατόκωνος δίνει σημάδια και με πιο απλές οφθαλμολογικές εξετάσεις.
Αυτές τα σημάδια είναι:
- Κατά τη σκιασκοπία φαίνονται ανώμαλες ψαλιδοειδείς αντανακλάσεις
- Κατά την άμεση οφθαλμοσκόπηση σε απόσταση 30 εκατοστών φαίνεται μια αντανάκλαση «δίκην σταγόνας ελαίου»
- Κατά τη βιομικροσκόπηση διακρίνονται κάθετες, λεπτές και βαθιές στρωματικές πτυχές οι οποίες εξαφανίζονται μετά από πίεση στον κερατοειδή (Vogt striae)
- Επιθηλιακές εναποθέσεις σιδήρου (δακτύλιος του Fleischer) που περιβάλλουν τη βάση του κερατόκωνου
- Πρόπτωση του κάτω βλεφάρου κατά την κίνηση του οφθαλμόυ προς τα κάτω (σημείο Munson)
- Πολύ κυρτός κερατοειδής κατά την κερατομετρία με το αυτόματο κερατοδιαθλασίμετρο
- Ύδρωπας, που είναι θόλωση στο κέντρο του κερατοειδούς σε πολύ προχωρημένους κερατόκωνους και οφείλεται σε ρήξη της δεσκεμετείου μεμβράνης του κερατοειδούς και δίοδος του υδατοειδούς υγρού εσωτερικά του κερατοειδούς
Νεαρά άτομα που βρίσκονται στην ηλικία μεταξύ 16-30 και νιώθουν συμπτώματα απότομης αλλαγής της οπτικής τους οξύτητας με ή χωρίς διορθωτικά μέσα, αλλά και μεγαλύτερα σε ηλικία άτομα που πάσχουν από υψηλή μυωπία και αστιγματισμό πρέπει να επισκεφτούν εξειδικευμένο οφθαλμίατρο που διαθέτει την απαραίτητη γνώση και τεχνολογία για διάγνωση και αντιμετώπιση, υποκλινικού, πρώιμου ή εγκαταστημένου κερατόκωνου.
Ειδικά στη χώρα μας που η εμφάνιση της πάθηση είναι σχετικά μεγάλη, απαιτείται ένα screening εφήβων που θα δείξει εάν έχουν την τάση ή εμφανίζουν ήδη αρχόμενα στάδια της πάθησης. Η διαγνωστική τεχνολογία του ιατρείου μας επιτρέπει πραγματοποίηση όλων των προαναφερθέντων εξετάσεων. Όσο πιο γρήγορα διαγνωσθεί η πάθηση τόσο μεγαλύτερη πιθανότητα υπάρχει να επιτευχθεί διακοπή της εξέλιξης.
Από το 2000 και μετά άρχισε να χρησιμοποιείται μία καινούργια μέθοδος που για πρώτη φορά προσπάθησε να σταματήσει την εξέλιξη του κερατόκωνου. Αυτή είναι η διασύνδεση κολλαγόνου (CXL, collagen cross linking) του κερατοειδούς ή διασύνδεση κερατοειδούς όπως λέγεται σήμερα.
Πρόκειται για μία διαδικασία κατά την οποία γίνεται ενστάλαξη με σταγόνες ριμποφλαβίνης (βιταμίνη Β2) στον οφθαλμό ο οποίος στη συνέχεια ακτινοβολείται με υπεριώδη ακτινοβολία Α. Υπάρχουν ειδικές συσκευές που παρέχουν διάφορες εντάσεις υπεριώδους ακτινοβολίας Α, καθώς και διαφορετικοί τύποι ριμποφλαβίνης.
Από την αρχή της εφαρμογής της θεραπείας μέχρι σήμερα έχουν δοκιμαστεί πολλά θεραπευτικά πρωτόκολλα, με διαφορετικές παραμέτρους ακτινοβολίας και χρόνων έκθεσης και ενστάλαξης. Αυτό που διαπιστώθηκε και πιστοποιήθηκε είναι ότι με τη μέθοδο της διασύνδεσης κερατοειδούς, ενισχύεται η δομή του κερατοειδούς καθώς έχουμε τη δημιουργία νέων δεσμών μεταξύ των ινιδίων του κολλαγόνου στο στρώμα του κερατοειδούς. Αυτό έχει άμεση εφαρμογή σε εκτατικές παθήσεις του κερατοειδούς όπως είναι ο κερατόκωνος, καθώς αυτές χαρακτηρίζονται από λέπτυνση και αδυναμία του χιτώνα σε κάποιο σημείο του.
Στη συνέχεια έγιναν προσπάθειες οι οποίες ξεκίνησαν κυρίως από την Ελλάδα για θεραπείες που συνδυάζουν τη διασύνδεση κολλαγόνου με φωτοθεραπευτική κερατεκτομή (PRK).
Οι προσπάθειες αυτές οδηγούν σε νέα επιτυχή αποτελέσματα καθώς, εκτός από σταθεροποίηση του κερατόκωνου πραγματοποιείται και μία πολύ μεγαλύτερη εξομάλυνση της κυρτότητας του που δρα θεραπευτικά, άλλα και λειτουργικά καθώς οι ασθενείς μπορούν πλέον να βελτιώσουν την οπτική τους οξύτητα χωρίς ή με διορθωτικά μέσα.
Τέλος αξίζει να σημειωθεί ότι η πιο εξελιγμένη συσκευή διασύνδεσης κολλαγόνου που κυκλοφόρησε τα τελευταία 2 χρόνια επιτρέπει την τοπογραφική θεραπεία, δηλαδή εστιάζει στα σημεία όπου έχουμε και τη μεγαλύτερη αδυναμία στον κερατοειδή. Η μέθοδος αυτή εκτός από την σταθεροποίηση του κερατοειδούς, επιτρέπει και τη μεγαλύτερη (σε σχέση με τη μη τοπογραφική διασύνδεση) ομαλοποίηση της κυρτότητάς του και σε ασθενείς που δεν μπορούν να υποβληθούν σε ταυτόχρονη θεραπεία με laser
- Η επέμβαση διασύνδεσης κερατοειδούς πρέπει να εφαρμόζεται σε όλους τους νέους ανθρώπους (16-30 ετών) που διαγνώσκονται με κερατόκωνο καθώς υπάρχει μεγάλη πιθανότητα εξέλιξης στο άμεσο διάστημα
- Σε ασθενείς μεταξύ 30 και 40 ετών απαιτείται έλεγχος για εξέλιξη της πάθησης ανά τρίμηνο και άμεση επέμβαση σε περίπτωση προόδου του κερατόκωνου ή σε περίπτωση επιθυμίας του ασθενούς για συνδυασμένη με PRK διασύνδεση κερατοειδούς, προκειμένου να βελτιώσει την οπτική του οξύτητα.
- Σε ασθενείς άνω των 40 ετών όπου η εξέλιξη της πάθησης είναι μάλλον απίθανη απαιτείται ετήσιος έλεγχος και επιλογή επέμβασης στην περίπτωση που παρατηρηθεί πρόοδος ή ίδιος ο ασθενής επιθυμεί συνδυασμένη με PRK επέμβαση για διόρθωση της οπτικής του οξύτητας.
Μία άλλη μέθοδος που χρησιμοποιείται για τη βελτίωση της ποιότητας της όρασης των ασθενών με κερατόκωνο, είναι η ένθεση δακτυλίων ενδοκερατοειδικά. Η τοποθέτησή τους γίνεται με τη βοήθεια του femtosecond laser. Η μέθοδος αυτή βελτιώνει την οπτική οξύτητα των ασθενών, σε αντίθεση όμως με τη διασύνδεση κολλαγόνου δε σταματά την εξέλιξη του κερατόκωνου. Επομένως, στις περισσότερες περιπτώσεις πρέπει να εφαρμοσθεί και μελλοντική διασύνδεση κερατοειδούς που θα σταματήσει την εξέλιξη της πάθησης.
Κυριότερα κριτήρια αποκλεισμού ασθενών με κερατόκωνο για επέμβαση διασύνδεσης κερατοειδούς είναι:
- Πολύ προχωρημένος κερατόκωνος με ύδρωπα
- Πολύ μεγάλη λέπτυνση στο πάχος του
Στις περιπτώσεις αυτές, κατά τις οποίες οι ασθενείς δεν εξυπηρετούνται ούτε με συντηρητικά διορθωτικά μέσα, όπως είναι τα γυαλιά οράσεως καθώς και απλοί ή κερατοκωνικοί/ημίσκληροι φακοί επαφής, θα πρέπει προκειμένου να βελτιώσουν την οπτική τους οξύτητα να υποβληθούν σε μεταμόσχευση κερατοειδούς.
Από τα παραπάνω γίνεται σαφές οτί η πρώιμη διάγνωση και αντιμετώπιση με διασύνδεση κερατοειδούς της πάθησης του κερατόκωνου μειώνει κατά μεγάλο βαθμό την πιθανότητα ο ασθενής να υποβληθεί στο μέλλον σε μεταμόσχευση για αντιμετώπιση της πάθησης.
